例 題 |
<例題>z=f(x,y),x=acost,y=bsint の時、z を t の関数とみて、z'(0) を 求めよ。 <解答>条件から,z=f(x,y) dz=∂y+∂x =(∂y/dx)dx+(∂x/dy)dy・・・・・・・・・・・・・・(1) 条件から,x=acost, y=bsint dx=−asintdt,dy=bcostdt ・・・・・・・・・・・・・(2) (2) を (1) に代入、 dz=(∂y/dx)(−asintdt)+(∂x/dy)(bcostdt) dz/dt=(∂y/dx)(−asint)+(∂x/dy)(bcost) 上の式に t=0 を代入、 (dz/dt)t=0=(∂y/dx)t=0(−asin0)+(∂x/dy)t=0(bcos0) =(∂x/dy)t=0(b×1) =b(∂x/dy)t=0 ∴ z'(0)=b(∂x/dy)t=0 |
<例題> z=f(x,y),x=rcosθ,y=rsinθ のとき,次の式が成立することを示せ。 (∂θz/dr)2+(1/r)2(∂rz/dθ)2=(∂yz/dx)2+(∂xz/dy)2 <解答>条件から,x=rcosθ ∂θx/dr=cosθ、 ∂rx/dθ=−rsinθ 条件から,y=rsinθ ∂θy/dr=sinθ、 ∂ry/dθ=rcosθ 上の式から、 ∂θz/dr=(∂yz/dx)(∂θx/dr)+(∂xz/dy)(∂θy/dr) =(∂yz/dx)(cosθ)+(∂xz/dy)(sinθ)・・・・・・・・・・・(1) ∂rz/dθ=(∂yz/dx)(∂rx/dθ)+(∂xz/dy)(∂ry/dθ) =(∂yz/dx)(−rsinθ)+(∂xz/dy)(rcosθ) (1/r)(∂rz/dθ)=−(∂yz/dx)(sinθ)+(∂xz/dy)(cosθ)・・・・(2) (1)2+(2)2 (∂θz/dr)2+(1/r)2(∂rz/dθ)2 =(∂yz/dx)2(cos2θ+sin2θ) +2(∂yz/dx)(∂xz/dy)cosθsinθ −2(∂yz/dx)(∂xz/dy)cosθsinθ +(∂xz/dy)2(cos2θ+sin2θ) =(∂yz/dx)2+(∂xz/dy)2 ∴ (∂θz/dr)2+(1/r)2(∂rz/dθ)2=(∂yz/dx)2+(∂xz/dy)2 |
<例題>x=rsinθcosψ、y=rsinθsinψ,z=rcosθ のとき、次式を示せ。 ∂θψx/dr=∂yzr/dx, ∂rψx/dθ=r2(∂yzθ/dx) <解答>1)∂θψx/dr=∂yzr/dx を示す。 条件から、x=rsinθcosψ、y=rsinθsinψ,z=rcosθ ∂θψx/dr=sinθcosψ x=rsinθcosψ、y=rsinθsinψ,z=rcosθ から、r2=x2+y2+x2 2r∂yzr/dx=2x ∂yzr/dx=x/r=rsinθcosψ/r=sinθcosψ ∴ ∂θψx/dr=∂yzr/dx 2)∂θrψ/dθ=r2(∂yzθ/dx) を示す。 条件から、x=rsinθcosψ ∂rψx/dθ=rcosθcosψ 条件から、z=rcosθ, cosθ=z/r −sinθ{∂yzθ}/dx={∂x(z/r)}/dx =z{∂x(1/r)}/dx =−z/r2(∂yzr)/dx =−z/r2(x/r) =−z/r2(x/r) =−zx/r3 r2(∂yzθ/dx)=zx/r =rcosθrsinθcosψ/r =rcosθcosψ ∴ ∂rψx/dθ=r2(∂yzθ/dx) |